Vandaag is het vrijdag de 13e, maar gisteren was ik 20 jaar predikant. Een bescheiden mijlpaal voor mij. En tijd voor overdenking. Terugkijkend op die twee decennia, op de acht studiejaren daarvoor en op onze betrokkenheid bij kerk en geloof in de jaren daar weer voor, denk ik toch dat de grootste constante ‘verandering’ heet. Paradoxaal en pontificaal. En mijns ondanks toch vol wonderen.
Ik denk dat ik geloof en kerk pas gevonden heb toen ik merkte dat de bijbelverhalen over verandering gaan. Voor verandering als in bekering of verzoening was ik toen licht allergisch. Maar dat het erom ging dat de wereld nog heel wat verbetering nodig had, was mij duidelijk.
Dus begon mijn reis bij uittocht uit de slavernij en bouwen aan het Koninkrijk. Vredeswerk, milieubewustzijn, eerlijke handel. Het bekende rijtje. En we zongen Oosterhuis en Taizé ongeveer gelijk op. Geloven had handen en voeten nodig en de aarde kon niet zonder mensen van goede wil. Onze kerk in Delfzijl bestaat vandaag niet meer. De kerk verandert.
De studie bracht verdieping en her en der ook correctie. Maar ook die studie ging voor mij om verandering. De bijbel moest anders gelezen en uitgelegd worden. Eerlijk kijken wat er staat, niet bang zijn voor alternatieve leeswijzen en afstand houden van kerklerige inlegkunde. Eigenlijk ga ik nog steeds zo om met de bijbelverhalen. En hoe verrijkend was kerkgeschiedenis: één voortgaand verhaal van verandering. Ik heb met groot plezier met de heilige Brandaan ‘de paden der zeeën’ doorkruist, en dat uiteraard in de grondtaal. Mijn beide faculteiten, de ThUK en de Faculteit Godgeleerdheid aan de UvA, bestaan vandaag niet meer. De tijden veranderen.
Toen kwam de pastorie. Dat was een vuurdoop die wat kostte, daar in Goes. Het bracht mij dichter bij de kern (al zag ik dat toen maar half): spiritualiteit. Inmiddels is dat ook alweer een versleten woord geworden. Maar die binnenkant van geloof en leven – dat wat mensen verbindt met het ‘id quo maius’ van Anselmus èn de aarde waaruit wij geschapen zijn – is wel de bodem waarop ik werk en leef. Mijn Oosterkerk in Goes staat vandaag nog overeind, omgedoopt tot Vredeskerk na een grote verbouwing in 2015. Nog meer verandering.
Zeeuws-Vlaanderen volgde, en toen zaten we in Schotland. Iona Community, Glasgow, Kilcalmonell met Killean & Kilchenzie, UK Oil & Gas Chaplaincy. Een heftige tijd die we nooit hadden willen missen, maar evenmin willen overdoen. De veranderingen waren nauwelijks bij te benen. Daarna is Wildervank rustig vaarwater.
Is dat zo? Juist in het noorden loop ik aan tegen die constante ‘verandering’. Je hoeft niet hoogopgeleid te zijn om te verstaan dat we leven in een verandering van tijdperk, een complete cultuuromslag. Dus ben ik na twintig jaar nog steeds met hetzelfde druk in de weer: verandering. Maar eerst vandaag wordt de volle omvang en impact ervan pas herkenbaar.
Sommigen zeggen dat er een wonder nodig is om de kerk nog te redden. Ik zou zeggen: het wonder kon wel eens zijn dat we ook zonder de kerk zoals die is, evengoed kunnen geloven en geloofsgemeenschappen vormen. Mogelijk zelfs beter. De kerk mag zichzelf opnieuw uitvinden – en niet voor het eerst overigens. There may be miracles after all.